από τη Μαρία Καρρά, Συνιδρύτρια Emfasis – Non Profit, Μέλος του ΔΣ του Ελληνικού Δικτύου για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία, Επίσημη Εκπρόσωπο της Ελλάδας στη Feantsa
Η κλιματική αλλαγή, που συχνά απεικονίζεται ως λιωμένοι παγετώνες και αυξανόμενη στάθμη της θάλασσας, έχει έναν πολύ πιο ύπουλο αντίκτυπο: εκτοπίζει τους ανθρώπους από τα σπίτια τους με ανησυχητικό ρυθμό. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως κλιματική αστεγία, είναι μια αυξανόμενη κρίση, ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη, όπου τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι αυξανόμενες θερμοκρασίες επιδεινώνουν τις υπάρχουσες ευπάθειες.
Οι στατιστικές είναι σοβαρές. Από το 2008, 376 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί λόγω φυσικών καταστροφών, με 36 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους μόνο το 20221.
Ενώ ο όρος «κλιματικός πρόσφυγας» στερείται επίσημου ορισμού και δεν καλύπτεται από το διεθνές δίκαιο για τους πρόσφυγες, η πραγματικότητα είναι αναμφισβήτητη: η κλιματική αλλαγή αναγκάζει τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, δημιουργώντας μια νέα κατηγορία εκτοπισμένων ατόμων.
Η Νότια Ευρώπη, με την ευαισθησία της σε καύσωνες, ξηρασίες και πυρκαγιές, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν τη γεωργία, τους υδάτινους πόρους και τα μέσα διαβίωσης, ωθώντας τους ευάλωτους πληθυσμούς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ήδη βιώνουν την αστεγία ή την ανασφάλεια στέγασης, στο χείλος του γκρεμού.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή παρουσιάζει μια ζοφερή εικόνα του οικονομικού αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής στην ΕΕ, ιδιαίτερα στο Νότο.
Οι αυξανόμενες δαπάνες για την υγεία, τα τρόφιμα και την ηλεκτρική ενέργεια, σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση του εισοδήματος από την εργασία, επηρεάζουν δυσανάλογα τις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Τα φτωχότερα νοικοκυριά επωμίζονται το κύριο βάρος αυτών των επιπτώσεων, αντιμετωπίζοντας αυξημένες δαπάνες για την υγεία και επισιτιστική ανασφάλεια. H κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει αύξηση των μέσων δαπανών των νοικοκυριών για τρόφιμα στις περισσότερες χώρες της ΕΕ – μεταξύ 0,74% και 0,81% – ενώ οι δαπάνες για την υγεία που προκαλούνται από το κλίμα προβλέπεται να αυξηθούν σημαντικά, με αυξήσεις μεταξύ 0,3% – 6,2% για παροχή θέρμανσης2.
Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από την έλλειψη σαφούς ορισμού για τους «κλιματικούς πρόσφυγες» και την απουσία νομικής προστασίας για όσους εκτοπίζονται από γεγονότα που σχετίζονται με το κλίμα.
Ενώ η ΕΕ έχει εκφράσει ανησυχία και έχει λάβει μέτρα για την υποστήριξη ευάλωτων χωρών, η έλλειψη επίσημης αναγνώρισης των «κλιματικών προσφύγων» αφήνει πολλούς σε επισφαλές νομικό κενό.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Έρευνα “Τι πιστεύουν οι Έλληνες” για το έτος 2024 της διαΝΕΟσις3:
Στην Ελλάδα, οργανισμοί όπως η Emfasis Non- Profit εντείνουν τις προσπάθειες τους για να αντιμετωπίσουν τις άμεσες ανάγκες των ευάλωτων πληθυσμών κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών φαινομένων. Το πρόγραμμα «Δεν προσπερνάμε – Στηρίζουμε τον ευάλωτο πληθυσμό σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και φυσικές καταστροφές», το οποίο στηρίζει η Υδρόγειος Ασφαλιστική, παρέχει κρίσιμη βοήθεια με τις Κινητές Μονάδες Υποστήριξης, καθώς εξοπλισμένες με Rescue Ready Packs, αναπτύσσονται σε περιοχές που έχουν πληγεί από καταστροφές. Παράλληλα, η Κοινωνική Υπηρεσία διεξάγει χαρτογράφηση αναγκών από πόρτα σε πόρτα για να διασφαλίσει στοχευμένη και αποτελεσματική βοήθεια.
Η εμπειρία μας στο πεδίο από το 2013, μας έχει δείξει ότι οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστροφών είναι:
Πηγές:
Αναφέρω ενδεικτικά μερικά από τα κρίσιμα βήματα που πρέπει να γίνουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια φυσική καταστροφή για την προστασία και την υποστήριξη ατόμων που βιώνουν κλιματική αστεγία. Αυτά τα μέτρα δίνουν έμφαση στην ετοιμότητα, την ένταξη και τη συνεργασία μεταξύ διαφόρων ενδιαφερομένων μερών.
Συνεργασίες και Σχεδιασμός: Απαραίτητη είναι η συνεργασία με τοπικούς οργανισμούς που εξυπηρετούν τον άστεγο πληθυσμό.
Περιεκτική Επικοινωνία: Δημιουργία προσβάσιμου υλικού χρησιμοποιώντας σαφή και απλή γλώσσα.
Αξιολόγηση χώρων φιλοξενίας: Αξιολόγηση των χώρων φιλοξενίας έκτακτης ανάγκης για να βεβαιωθούμε ότι μπορούν να καλύψουν αποτελεσματικά τις ανάγκες των αστέγων.
Κανονισμοί Πρόσβασης: Σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για να μπορούμε να εγγυηθούμε την άμεση και χωρίς αποκλεισμούς πρόσβαση στους χώρους φιλοξενίας για τα άτομα που βιώνουν προσωρινή ή μόνιμη αστεγία.
Κατοικίδια: Συνεργασία με οργανισμούς που παρέχουν κτηνιατρικές υπηρεσίες δωρεάν και βασική εκπαίδευση εθελοντών και προσωπικού ασφαλείας στο χειρισμό των ζώων στους χώρους που παρέχονται τέτοιες υπηρεσίες.
Εκπαίδευση Προσωπικού: Εκπαίδευση όλων των εργαζομένων που διαχειρίζονται κοινωνικά ευάλωτες ομάδες σε θέματα ψυχικής υγείας.
Αποτελεσματική Επικοινωνία: Χρήση διαφόρων καναλιών επικοινωνίας, όπως ραδιόφωνο, τηλεόραση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φυλλάδια και κοινοτικές συναντήσεις, για τη διάδοση ζωτικών πληροφοριών σε άτομα που είναι άστεγα ή σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης
Προσβασιμότητα σε Ασφαλείς Χώρους Φιλοξενίας για όλους χωρίς εξαίρεση
Ακριβείς και ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με υπηρεσίες φαγητού, ένδυσης ασφαλούς χώρου φιλοξενίας, κλπ
Συνεργασία: Στενή συνεργασία με τοπικές ΜΚΟ και εθελοντές που έχουν δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με κοινότητες αστέγων.
Διατήρηση Επαφής: Είναι σημαντικό να παραμένουμε σε επαφή με άτομα που είναι άστεγα προσφέροντας συνεχή υποστήριξη.
Αντιμετώπιση Εμποδίων: Βοηθάμε τα άτομα που μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην πρόσβαση σε καταφύγια λόγω κατοικιδίων ζώων, χρήσης ουσιών ή ταυτότητας LGBTQ+.
Υποστήριξη Προσωπικού: Παρέχουμε συνεχή ψυχολογική υποστήριξη στο προσωπικό και εργαζόμενους προσέγγισης για την αντιμετώπιση τυχόν συναισθηματικών ή ψυχολογικών επιπτώσεων από την αντιμετώπιση καταστροφών.
Τα παραπάνω υπογραμμίζουν τη σημασία του προληπτικού σχεδιασμού, για μία συμπεριληπτική επικοινωνία και των συνεργατικών προσπαθειών για την προστασία και υποστήριξη ευάλωτων πληθυσμών, ιδιαίτερα εκείνων που βιώνουν την αστεγία, κατά τη διάρκεια και μετά από φυσικές καταστροφές. Με την εφαρμογή αυτών των μέτρων, οι κοινότητες μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους και να διασφαλίσουν ότι όλοι έχουν πρόσβαση σε ασφάλεια και υποστήριξη σε περιόδους κρίσης.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αστεγίας απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση. Περιλαμβάνει τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών και μέτρων προσαρμογής, παρέχοντας παράλληλα υποστήριξη και προστασία σε όσους έχουν ήδη εκτοπιστεί.
Αυτό περιλαμβάνει την αναγνώριση των μοναδικών ευπαθειών των αστέγων και των ευάλωτων πληθυσμών και τη διασφάλιση ότι συμπεριλαμβάνονται στα σχέδια ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών.
Απαιτεί επίσης μια επανεξέταση των πολιτικών στέγασης και του πολεοδομικού σχεδιασμού, με έμφαση στη δημιουργία ανθεκτικών και βιώσιμων κοινοτήτων που μπορούν να αντέξουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτό εμπεριέχει επενδύσεις σε ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες, προώθηση του πράσινου πολεοδομικού σχεδιασμού και διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση για όλους.
Η κρίση της κλιματικής αστεγίας είναι μια έντονη υπενθύμιση του ανθρώπινου κόστους της κλιματικής αλλαγής. Είναι μια κρίση που απαιτεί επείγουσα δράση, όχι μόνο για την μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για την προστασία των πιο ευάλωτων μεταξύ μας.
Οργανισμοί όπως η Emfasis Non-Profit παρέχουν μια σανίδα σωτηρίας σε όσους έχουν ανάγκη.
Ωστόσο για μια μακροπρόθεσμη λύση απαιτεί μια συντονισμένη προσπάθεια από κυβερνήσεις, Κοινωνία των Πολιτών και κοινότητες για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφικών της συνεπειών.
Η ώρα για δράση είναι τώρα.
Από το 2019 έως σήμερα, το Πρόγραμμα, το οποίο χρηματοδοτείται από την Υδρόγειο Ασφαλιστική, εστιάζει στην άμεση παροχή πρωτοβοηθητικών υπηρεσιών ανθρωπιστικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης σε άτομα που διαβιούν στο δρόμο ή σε συνθήκες επισφαλούς στέγασης και πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές.
Με τη στήριξη της Υδρογείου Ασφαλιστικής, οι δυο Κινητές Μονάδες Στήριξης της Emfasis επανδρωμένες με ειδικά εκπαιδευμένους οδηγούς-Streetworkers και εξοπλισμένες με τα απαραίτητα εργαλεία, κινούνται με ασφάλεια και να προσεγγίζουν έγκαιρα κάθε άτομο που βρίσκεται σε ανάγκη. Ταυτόχρονα, με την παραχώρηση υπογείου χώρου στα Κεντρικά Γραφεία της Υδρογείου, η Emfasis διαθέτει από το 2022 τον δικό της Χώρο Διαχείρισης Προμηθειών, εξασφαλίζοντας τον άμεσο και αποτελεσματικό εφοδιασμό των ωφελούμενών της με είδη πρώτης ανάγκης (πχ τρόφιμα, είδη προσωπικής υγιεινής κα) σε καθημερινή βάση.
Σημείο αναφοράς της δράσης της Emfasis στο πλαίσιο του Προγράμματος αποτελεί η Επείγουσα Πρωτοβουλία Ανακούφισης για τη Θεσσαλία, που τέθηκε σε ισχύ μόλις δύο εικοσιτετράωρα μετά την εκδήλωση της κακοκαιρίας Daniel το Σεπτέμβριο 2023. Μέσα από την άμεση κινητοποίηση των δυο Κινητών Μονάδων Στήριξης, η Emfasis βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό των πληγέντων, εφαρμόζοντας ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης που περιέλαβε:
Πιο πρόσφατα, η Emfasis εφαρμόζει ένα αντίστοιχο σχέδιο δράσης στη Βορειοανατολική Αττική και συγκεκριμένα στην περιοχή του Βαρνάβα. Μέχρι στιγμής, έχει διασταυρωθεί η ολική καταστροφή 53 πρώτων κατοικιών. Μάλιστα, 29 νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν πολλαπλή ευαλωτότητα (π.χ. μονογονεϊκές οικογένειες, άτομα 3ης & 4ης ηλικίας κα) έχουν ήδη ενσωματωθεί στο δίκτυο ωφελουμένων της Emfasis. Σύμφωνα με τις καταγραφές της Κοινωνικής Υπηρεσίας της Emfasis, όλες οι οικογένειες έχουν υποβληθεί σε αναγκαστική μετεγκατάσταση. Ωστόσο, μη έχοντας τους απαραίτητους πόρους για να παρατείνουν την προσωρινή τους στέγαση σύντομα θα αντιμετωπίσουν την ορατή έλλειψη στέγης. Η Emfasis ακόμη μια φορά στοχεύει στη μακροπρόθεσμη υποστήριξη των πληγέντων. Με αυτόν τον τρόπο, φιλοδοξεί να μειώσει δραστικά τον κίνδυνο της επικείμενης αστεγίας αλλά και το ψυχολογικό και κοινωνικό τραύμα της καταστροφής.
Το Αποτύπωμα μας σε Αριθμούς
Πηγή: ydrogios.gr
Συμπλήρωσε το email σου για να μαθαίνεις πρώτος τα νέα μας!
.png){kind=icon}
.png){kind=icon}
.svg)
